این سوره را از آن نظر که فقط مباحث توحید را مطرح کرده است سوره «توحید » و از آن نظر که اگر کسی به محتوای آن اقرار داشته، مؤمن و مخلص خواهد بود یا از آتش جهنم خلاصی می‌یابد، سوره «اخلاص» نام نهاده‌اند. در نماز پس از قرائت این سوره می‌توان گفت: «کَذلک الله رَبِّی»
در حدیث نبوی(ص) آمده است: سوره توحید، معادل یک سوم قرآن کریم است.
پیامبر اکرم(ص) درباره فضیلت تلاوت این سوره فرمودند: «کسى که به خدا و روز قیامت ایمان دارد، خواندن سوره «قُلْ هُوَ اللَّهُ أحَد»ٌ را بعد از هر نماز ترک نکند؛ زیرا هر کس آن را بخواند، خداوند خیر دنیا و آخرت را براى او جمع می‌کند و خودش و پدر و مادر و فرزندانش را می‌آمرزد.» (مجمع‌البیان، ج 10 ، ص 56)
سوره مبارکۀ توحید شناسنامه حضرت حق است. «آنچه شایسته اوست و آنچه شایسته او نیست» را در پاسخ به مردمی که از صفات خدای پیامبر(ص) می‌پرسیدند، بیان می‌کند.
سؤال: صمد چیست؟
گروهی از امام‌حسین(ع) پرسیدند: معنای صمد چیست؟
امام(ع) فرمود: آیات بعد از صمد، معنای صمد است.
یعنی: لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُوَلدْ(3) وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أحَدٌ(4)