برای هر مسلمان واجب است که ارکان و اصول اعتقادی اسلام را با ادله عقلی (نه تقلیدی) یاد داشته باشد. البته یک گروه از ادله نقلی (براساس قرآن و روایات) هستند، که در این نوشته کمتر به آنها پرداخته شده است. پایه‌های اعتقادی هر انسانی باید براساس عقل و فطرت (وجدان صحیح) استوار باشد و بدون دلیل و برهان نباید به چیزی معتقد شود. بنابراین باید دلایل خداشناسی محکم (بدون دلایل تخیلی فلسفه و سخنان موهوم عرفان‌های غلط) و در عین حال بسیار ساده (بدون پیش‌نیاز به علم دیگر) و قابل درک برای همگان (بدون کلمات و اصطلاحات پیچیده) باشد. پس تصمیم گرفتم اصول اعتقادی اسلام و تشیع را (انشالله با استدلالی درست) به زبان ساده و بطور خلاصه بیان کنم. شاید استدلال‌های بیان شده قابل فهم بوده و برای شخص دیگری نیز مفید باشد یا در منطقش ایرادی داشته باشد که کسی بتواند برای اصلاحش به من کمک کند.
نبوت – علت وجود پیامبران الهی چیست؟
انسان موجودی اجتماعی است که برای برطرف کردن نیازهای خود مجبور به زندگی در جامعه است. برای وجود نظم و سرپا نگه داشتن جامعه (و هر جمعی ولو کوچک) نیاز به وجود و اجرای قوانین صحیحی دارند. قانون صحیح و کامل که مطابق با اسلوب (شیوه) آفرینش و جوابگوی نیازهای بشر باشد را تنها آفریننده آن می‌تواند وضع کند. چون فقط خداوند است که ظرفیت‌ها و محدودیت‌های جهان و نیازهای انسان، نفع و ضرر او را می‌داند. این موضوع عقلانی است که سازنده یک وسیله برقی به ظرفیت، محدودیت، نیاز و نحوه استفاده صحیح آن وسیله، آگاه‌تر از بقیه است. آن کسی که خداوند متعال به واسطه (توسط) او قانون را به دیگران می‌رساند، «پیامبر» یعنی پیام‌آورنده از جانب خدا گفته می‌شود.
به بیان دیگر، اگر شخصی یک وسیله پیشرفته برای مردم درست کند ولی طریقه استفاده از آن را به کسی یاد ندهد، کار بیهوده انجام داده است. برای خدای عادل و حکیم هم سزاوار نیست که انسان را بدون هدایت (آگاهی) و بدون دلیل (و حجت)، عمل نیک از او انتظار داشته باشد یا مؤاخذه کند.
پس خدا یک پیامبر در درون انسان به نام عقل و وجدان (فطرت) و یک پیامبر در بیرون برای هدایت انسان (آموزش دستورالعمل صحیح زندگی یا دین) قرار داده است. همچنین به انسان عقل (قدرت تفکر) داده تا پیامبر را با این ابزار بیازمایند و بشناسند و به صحبت‌های او فکر کنند و به پیامبران نیز معجزات (نشانه و دلیلی بر اتصال به قدرت الهی) عنایت فرموده است.
پس به حکم عقل وجود انبیا از طرف خداوند (برای ابلاغ قانون صحیح و کامل زندگی) لازم است تا :
- انسان را به مسیر راست (آیین درست زندگی کردن) هدایت کنند.
- خدا بوسیله آنها خیر (مصلحت) و شر (آنچه برای ما مضر هست) را به انسان معرفی کند.
- طریقه عبادت صحیح (همانطور که خدا می‌پسندد نه هرطور که نفس ما خواست) را به ما بشناساند.
- درباره شیطان (دشمن خطرناکِ نامرئی و قدرتمند) به ما هشدار و آگاهی دهد.
- خداوند انسان‌ها را درباره عاقبت بعد از مرگ، روز قیامت و وظایف ما (آنچه خدا از انسان انتظار دارد و برای آن حسابرسی می‌کند)، باخبر سازد.
معجزه – دلیل و ابزاری برای اثبات نبوت و امامت
«اعجاز» یکی از اعتقادات ماست و معجزه یعنی کاری که از شخص مدعی نبوت و امامت صادر می‌شود و از قدرت بشر عادی خارج است به این معنی که در هیچ زمانی هیچ‌کس مانند آن‌را نمی‌تواند بیاورد. خداوند در قرآن کریم (سوره الحدید آیه 25) می‌فرماید: «ما فرستادگان خود را با بینات یعنی آنچه روشن‌کننده صدق و درستی ادعای آن‌هاست، فرستادیم.».
مساله لزوم وجود معجزه دلیل عقلانی دارد. از آن‌جا که پیامبر و امام برای همگان به مانند معلم و راهنما است، پس باید خداوند متعال، ایشان را به وسیله و نشانه‌ای به مردم معرفی کند که برای همه مردم با هر سطحی روشن و واضح باشد و ایشان را بشناسند و از طرفی جلوی افراد نااهل و مدعیان دروغین این منصب را بگیرد.